Σε ποιους στόχους ανακύκλωσης υστερεί η Ελλάδα

 

Της Λέττας Καλαμαρά 

Πρόληψη και εναλλακτική διαχείριση προϊόντων και αποβλήτων αποτελούν τη δέουσα διαδικασία διαχείρισης των απορριμμάτων σύμφωνα με τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης. Ωστόσο η Ελλάδα έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει για να καταφέρει να ανταποκριθεί και σε αυτή την περιβαλλοντική πρόκληση όπως δείχνουν τα απολογιστικά στοιχεία του 2018 από τις βασικές κατηγορίες αποβλήτων των αντίστοιχων συστημάτων και συγκεκριμένα την ανακύκλωση και ανάκτηση Αποβλήτων Συσκευασίας (ΑΣ), τη συλλογή και ανάκτηση Αποβλήτων Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ), τα Οχήματα στο Τέλος του Κύκλου Ζωής τους (ΟΤΚΖ),  τη διαχείριση των Αποβλήτων Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) για τα έτη 2016 – 2018, τη διαχείριση Ηλεκτρικών Στηλών και Συσσωρευτών (ΑΗΣΣ) για τα έτη 2016 – 2018, τη διαχείριση Αποβλήτων Λιπαντικών Ελαίων (ΑΛΕ) για τα έτη 2016 – 2018, τη διαχείριση Μεταχειρισμένων Ελαστικών Οχημάτων (ΜΕΟ) για τα έτη 2016 – 2018.

Σύμφωνα με τον ΕΟΑΝ Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης υπάρχουν στοχοθεσίες στις οποίες η χώρα υπολείπεται (π.χ. γυάλινες συσκευασίες ή συλλογή φορητών ηλεκτρικών στηλών) ή είναι υψηλές και δύσκολα μετρήσιμες (π.χ. ΑΕΚΚ) ή έχουν τροποποιηθεί (π.χ. συλλογή ΑΗΗΕ). Με γνώμονα τον πρωταρχικό στόχο του ΕΟΑΝ, την προώθηση της πρόληψης και της ανακύκλωσης στα ρεύματα των αποβλήτων, ο Οργανισμός πλέον θέτει τους στρατηγικούς στόχους του για το διάστημα 2020-2022, στους οποίους προτάσσει την αύξηση της ανακύκλωσης μέσω της θέσπισης και εποπτείας προγραμμάτων εναλλακτικής διαχείρισης, αλλά και τη διαρκή εποπτεία και τον έλεγχο όλων των εμπλεκομένων στην εναλλακτική διαχείριση.

Αναφορικά με την ανακύκλωση και ανάκτηση των αποβλήτων συσκευασίας, το 2018 η Ελλάδα είχε καλύψει τους ευρωπαϊκούς στόχους σε όλα τα υλικά με εξαίρεση τις γυάλινες συσκευασίες, στην οποία υπολείπεται σχεδόν κατά 50% σε σχέση με το στόχο. Μέχρι στιγμής δεν έχει αποδώσει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα η προσπάθεια σε σχέση με τον ισχύοντα ευρωπαϊκό στόχο, αλλά και με το στόχο του τρέχοντος Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) για το 2020 (70%). 

Όσον αφορά στη συλλογή των ΑΗΗΕ και τον ευρωπαϊκό στόχο που ισχύει από το 2016, σύμφωνα με τον οποίο το ελάχιστο ποσοστό συλλογής που πρέπει να επιτυγχάνεται σε ετήσια βάση είναι 45%, τα στοιχεία για τα έτη 2016 – 2018 δείχνουν ότι η Ελλάδα είναι κοντά στην πλήρωση του στόχου. 

Επίδοση για το έτος 2018 για τα Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ)

Κατηγορία προϊόντος	Στόχος Ανάκτησης	Ποσοστό Ανάκτησης	Στόχος επαναχρησιμοποίησης & ανακύκλωσης	Ποσοστό Επαναχρησιμοποίησης και Ανακύκλωσης
	%	%	%	%
1. Μεγάλες οικιακές συσκευές	85%	88,43%	80%	82,25%
2. Μικρές οικιακές συσκευές	75%	78,57%	55%	71,74%
3. Εξοπλισμός πληροφορικής και επικοινωνιών	80%	83,84%	70%	74,84%
4α. Καταναλωτικά είδη	80%	80,40%	70%	77,04%
4β. Φωτοβολταϊκά πλαίσια	80%		70%
5. Φωτιστικά είδη	75%	99,20%	55%	90,78%
5α. Λαμπτήρες εκκένωσης αερίων			80%	85,34%
6. Ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά εργαλεία	75%	84,26%	55%	74,15%
7. Παιχνίδια, εξοπλισμός ψυχαγωγίας και αθλητισμού	75%	79,81%	55%	62,29%
8. Ιατροτεχνολογικές συσκευές	75%	90,33%	55%	79,35%
9. Όργανα παρακολούθησης και ελέγχου	75%	88,74%	55%	77,76%
10. Συσκευές αυτόματης διανομής	85%	99,89%	80%	93,55%

Από την 1^η Ιανουαρίου 2015  ο στόχος ανάκτησης και επαναχρησιμοποίησης των προϊόντων που προκύπτουν από την διαχείριση των οχημάτων στο τέλος του κύκλου ζωής (ΟΤΚΖ), ανέρχεται στο 95% κατά βάρος και η επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση πρέπει να είναι τουλάχιστον 85% κατά μέσο βάρος ανά όχημα και ανά έτος. Κατά τη διάρκεια του 2018, παρελήφθησαν 47.141 ΟΤΚΖ (εκδόθηκαν Πιστοποιητικά Καταστροφής), καθαρού βάρους 45.971 τόνων και έγινε επεξεργασία 49.792 ΟΤΚΖ, καθαρού βάρους 48.246 τόνων, βάσει των στοιχείων που περιέχονται στην ετήσια απολογιστική έκθεση για το έτος 2018 του φορέα ΣΣΕΔ Εναλλακτική Διαχείριση Οχημάτων Ελλάδος (ΕΔΟΕ). 

Τα απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) εντάχθηκαν στην εναλλακτική διαχείριση το 2010.  Μέχρι το τέλος του 2018 έχουν εγκριθεί και λειτουργούν 9 ΣΣΕΔ ΑΕΚΚ περιφερειακής εμβέλειας. Σύμφωνα με τα στοιχεία που κοινοποιήθηκαν από το ΥΠΕΝ η ανακύκλωση για τα ΑΕΚΚ οι οποίοι είναι 17,3% για το 2016 και 49,7% για το 2017 υπολείπεται των Ευρωπαϊκών στόχων, οι οποίοι ανέρχονται στο 50% των συνολικών παραγόμενων ποσοτήτων μέχρι τις 1.1.2015 (και 70% μέχρι το 2020). 

Αναφορικά με τη συλλογή αποβλήτων ηλεκτρικών στηλών (μπαταρίες) η Ελλάδα είχε ήδη πετύχει τον Ευρωπαϊκό στόχο του 25% για τα έτη 2011 - 2015 και μάλιστα με επίδοση της τάξης του 34-37%. Με την αλλαγή στη στοχοθεσία το 2016, από το 25% στο 45%, η χώρα υπολείπεται των Ευρωπαϊκών στόχων για τα έτη 2016 – 2018. Ο εθνικός στόχος για τα απόβλητα των συσσωρευτών μολύβδου – οξέος είναι η συλλογή του συνόλου αυτών των αποβλήτων. Η ανακύκλωση των συσσωρευτών Νικελίου-Καδμίου, Ni-Cd, δεν έχει θετική αξία και η Ελληνική αγορά δεν διαθέτει, προς το παρόν, υποδομή ανακύκλωσής τους. Η εξειδικευμένη διαχείριση για την ανακύκλωση των συσσωρευτών Ni-Cd απαιτεί ιδιαίτερα αυξημένο κόστος διαχείρισης. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο μέσος όρος της απόδοσης της ανακύκλωσης αυξάνεται, με εξαίρεση το έτος 2018, κατά το οποίο παρατηρήθηκε μια μικρή μείωση σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. 

Η εναλλακτική διαχείριση των Αποβλήτων Λιπαντικών Ελαίων (ΑΛΕ) περιλαμβάνει τη συλλογή και μεταφορά από κατάλληλα αδειοδοτημένους συλλέκτες – μεταφορείς (40 συλλέκτες πανελλαδικά), την αποθήκευση και την αναγέννησή τους σε μονάδες επεξεργασίας – αναγέννησης οι οποίες διαθέτουν την προβλεπόμενη από την κείμενη νομοθεσία αδειοδότηση (8 μονάδες αναγέννησης). Η χώρα πέτυχε τους στόχους συλλογής ΑΛΕ για τα έτη 2017 και 2018, με επιδόσεις της τάξης του 74,3% και 74,6% αντίστοιχα, ενώ υπολείπεται ελάχιστα του στόχου του 2016 κατά 0,4%. Σημειώνεται ότι από το 2017 για τον υπολογισμό των αποβλήτων ελαίων που προκύπτουν από την κατανάλωση λιπαντικών ελαίων έχει υιοθετηθεί συντελεστής αναλογίας 60% για τα λιπαντικά βιομηχανίας και οχημάτων και 30% για τα λιπαντικά  ναυτιλίας, ενώ μέχρι και το 2016 είχε ληφθεί υπόψη κοινός συντελεστής 60%. Αναφορικά με τις επιδόσεις αναγέννησης των ΑΛΕ, η χώρα παρέμεινε και το 2018 σε υψηλά επίπεδα ανάκτησης, 99,1%, καθώς το σύνολο των ποσοτήτων που συλλέγονται οδηγούνται προς αναγέννηση. 

Στη διαχείριση μεταχειρισμένων ελαστικών σύμφωνα με τα στοιχεία έχει επιτευχθεί και ξεπερασθεί ο στόχος της ανάκτησης του 65% των αποσυρομένων και ο στόχος της ανακύκλωσης τουλάχιστον του 10% των ανακτώμενων.

Τα 22 Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης...

Τα 22 - μέχρι στιγμής - εγκεκριμένα από τον ΕΟΑΝ Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης καλύπτουν τα εξής ρεύματα αποβλήτων προϊόντων:

•          Απόβλητα συσκευασιών (ΑΣ)

•          Απόβλητα Λιπαντικών Ελαίων (ΑΛΕ)

•          Μεταχειρισμένα Ελαστικά Οχημάτων (ΜΕΟ)

•          Απόβλητα Ηλεκτρικών Στηλών και Συσσωρευτών (ΑΗΣΣ)

•          Οχήματα στο Τέλος του Κύκλου Ζωής (ΟΤΚΖ)

•          Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ)

•          Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ)