ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ, ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΣΙΤΙΚΩΝ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΩΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΕΣ

Δημοσιεύτηκε 20 Μαρτίου 2019

Της Λέττας Καλαμαρά

Οι Alexander Coolley και J.C.Sharman κατέγραψαν το 2017 στο άκρως επίκαιρο και ενδιαφέρον άρθρο τους «Transnational Corruption and the Globalized Individual» μία νέα προσέγγιση στη διαφθορά των Κρατών και τη σημασία επαγγελματιών διαμεσολαβητών στην εκτέλεση του διασυνοριακού λαθρεμποριού χρήματος, τις μεθόδους ξεπλύματος χρήματος και την παγκοσμιοποίηση του ατόμου-επιχειρηματία μέσω των πολλαπλών ισχυρισμών κατοικίας και υπηκοότητας. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν  ότι επαγγελματίες σε χρηματο-οικονομικά κέντρα εξυπηρετούν στο να μειώνουν τα κόστη μεταβίβασης παράνομου χρήματος σε υψηλόβαθμους κρατικούς αξιωματούχους. Ισχυρές οικονομικές και πολιτικές προσωπικότητες κινούμενοι στο όριο της νομιμότητας αυξάνουν συνεχώς τη διεθνή παρουσία τους καθώς εξασφαλίζουν ασφαλή πρόσβαση σε κεφάλαια, διαμονή και δικαιώματα πολίτη σε χώρες του ΟΟΣΑ. Αυτή η τάση προέκυψε και από την ανάλυση των βασικών μερών σε σχετικά διεθνή δίκτυα: τράπεζες, επιχειρήσεις-κέλυφος, ξένο real-estate, και προγράμματα χορήγησης ξένης υπηκοότητας.

Ένα σημαντικό στοιχείο των αρθρογράφων είναι η διαφορετική προσέγγιση στο διαχωρισμό των Κρατών σε «υγιή» και «διεφθαρμένα», ανάλογα με την κατάταξή τους σε έγκυρες διεθνείς μετρήσεις αντιλήψεων της διαφθοράς των πολιτών, κινούμενη προς μία θεώρηση ενός παγκοσμίου δικτύου με άτομα ως συνδετικούς κόμβους. Ασφαλώς η τοπική διαφθορά σε ένα Κράτος με οικονομικά προβλήματα εμποδίζει την ανάπτυξή της και την ευημερία των πολιτών της και απωθεί τα τοπικά κεφάλαια από παραγωγικές επενδύσεις στο εσωτερικό προς την κατανάλωση τους στο εξωτερικό. Το παράδειγμα των 11,5 εκατομμυρίων σελίδων των Panama Papers που διέρρευσαν το 2016 από την περίπτωση της δικηγορικής εταιρείας Mossak Fonseca έδωσαν ένα δείγμα πώς παράνομα αποκτηθέντα εισοδήματα μετατρέπονται σε νομιμοποιημένα ακίνητα και δικαιώματα.

Όταν αναφερόμαστε σε διαφθορά υψηλών προσώπων επαγγελματίες όπως τραπεζίτες, δικηγόροι, μεσίτες και πάροχοι υπηρεσιών είναι κρίσιμοι στο να συνθέτουν παράνομα χρηματο-οικονομικά δίκτυα και να διευκολύνουν τη ροή κεφαλαίων από φτωχές σε πιο πλούσιες χώρες. Ακαδημαϊκοί και διαμορφωτές πολιτικής γενικά παραμελούν το γεγονός ότι δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια ξένου συναλλάγματος έχουν εισρεύσει τα τελευταία χρόνια σε μερικές «παγκόσμιες πόλεις» με περισσότερες από τις μισές να ανήκουν σε Κράτη του ΟOΣA που πουλούν υπηκοότητες ή άδειες διαμονής. Διεθνείς προσωπικότητες αναδεικνύονται αποκτώντας διάφορες εθνικότητες και διαφοροποιώντας τον τόπο φυσικής, νομικής και φορολογικής έδρας τους.

Η κλεπτοκρατία ως μορφή διακυβέρνησης εξαθλιώνει τις κοινωνίες και αλλοιώνει ...


κάθε έννοια εξουσίας υπόλογος ή αντιπροσωπευτικής Κυβέρνησης. Οι ενδιάμεσοι (τράπεζες, δικηγορικά γραφεία, μεσίτες) εξυπηρετούν επ’ αμοιβή στο σύστημα αυτό αντί εγκληματικών ομάδων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τελικός προορισμός της κλεπτοκρατίας που εμφανίζονται να είναι κράτη με ισχυρά χρηματο-οικονομικά κέντρα όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ελβετία. Αυτό οδηγεί ότι η διαφθορά και κλεπτοκρατία θα μαστίζει τα αδύναμα κράτη όσο ισχυρά κράτη προσφέρονται να φιλοξενούν παράνομα αποκτηθέντα εισοδήματα.

Με πρωταρχικό σκοπό την αποφυγή δικαιολόγησης απόκτησης εισοδημάτων οι διαμεσολαβητές υπηρετούν τρεις ρόλους. Πρώτον δίνουν νομιμότητα στη διαχείριση παρανόμων κεφαλαίων αντί διαχείρισής τους από εγκληματικές ομάδες, δεύτερον προστατεύουν τους πραγματικούς ιδιοκτήτες των παρανόμων κεφαλαίων και τρίτον αποτελούν την πύλη εξόδου των κεφαλαίων σε περίπτωση που εντοπιστούν διεφθαρμένοι αξιωματούχοι. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Κίνα μεταξύ 1993-2008 123 δισεκατομμύρια δολάρια διέφυγαν παράνομα από τη χώρα με κύριους προορισμούς τις ΗΠΑ, Καναδά και Αυστραλία.

Για τις τράπεζες ο Zucman υπολογίζει ότι 7,6 τρισεκατομμύρια δολάρια βρίσκονται κρυμμένα σε τράπεζες στην Ελβετία και το Λουξεμβούργο. Σύμφωνα με έρευνες θεωρείται επίσης ότι τεράστια ποσά εγκληματικών ενεργειών βρίσκονται σε χρηματο-οικονομικά κέντρα όπως η Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, η Ζυρίχη, η Σιγκαπούρη και το Ντουμπάι. Περισσότερο από τόπους διαφύλαξης των παράνομων κεφαλαίων αποτελούν ένα διασυνοριακό δίκτυο.

Για τις εταιρείες-κέλυφος υπάρχει ομοφωνία από τους ειδικούς ότι αποτελούν το κύριο εμπόδιο καταπολέμησης του διεθνούς οικονομικού εγκλήματος. Σε μία έρευνα του ΟΟΣΑ το 2014 αποδείχθηκε ότι το 71% των περιπτώσεων δωροδοκιών περιελάμβαναν μία ενδιάμεση εταιρεία-κέλυφος. Αξιοσημείωτο ότι οι περισσότερες εταιρείες-κέλυφος βρίσκονταν σε χώρες του ΟΟΣΑ αντί των αναπτυσσόμενων χωρών ή φορολογικών παραδείσων και προσέφεραν εταιρείες-κέλυφος που δεν απαιτούσαν πιστοποίηση ταυτότητας για τους ιδιοκτήτες κεφαλαίων. Στην περίπτωση της Mossak Fonseca αντί να πωλάει απευθείας σε αγοραστές χρησιμοποιούσε ένα δίκτυο περισσοτέρων από 14.000 ενδιάμεσων εταιρειών τυπικά τράπεζες, δικηγορικά και λογιστικά γραφεία με έδρες το Χόνγκ Κόνγκ, Ελβετία, Τζέρσεϋ, Λονδίνο και Λουξεμβούργο. Αξιοσημείωτο ότι οι μεγαλύτεροι τελικοί πελάτες για το δίκτυο ήταν εταιρείες-κέλυφος σε Κίνα, Ρωσία, Λατινική Αμερική και Παρθένους Νήσους.

Για τους μεσίτες πόλεις όπως Νέα Υόρκη, Μαϊάμι, Λονδίνο και Παρίσι είναι κύριοι προορισμοί για ένα συνδυασμό νόμιμων και παρανόμων κεφαλαίων από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η ετήσια μελέτη των ΗΠΑ US National Realtors Association καταδεικνύει ότι οι διεθνείς αγοραστές στις ΗΠΑ αγοράζουν λιγότερο για «βασικές βιοτικές ανάγκες» και περισσότερο για να δημιουργήσουν «μία ατομική και κοινωνική παρουσία στις ΗΠΑ». Οι αγορές για το έτος 2013-14 ανέρχονταν σε 92 δισεκατομμύρια δολάρια. Μία τυπική αγορά διεθνώς περιλαμβάνει μία ξένη τράπεζα που πραγματοποιεί μία μεταφορά κεφαλαίων σε ένα ‘trust account” ενός δικηγορικού ή μεσιτικού γραφείου σε ένα κράτος υποδοχής που μετά αγοράζει την ιδιοκτησία στο όνομα μίας τοπικής ή ξένης εταιρείας-κέλυφος.

Για τις «χρυσές βίζες» και τα προγράμματα χορήγησης δεύτερης υπηκοότητας οι διεφθαρμένοι κρατικοί αξιωματούχοι χρειάζονται μία διαφυγή εξόδου. Κράτη της Ε.Ε. όπως Κύπρος, Μάλτα, Βουλγαρία, Πορτογαλία, Ισπανία, έχουν προγράμματα «χρυσής βίζας» προσφέροντας καταφύγιο μεταξύ άλλων και σε φυγόδικους της δικαιοσύνης στις χώρες προέλευσής τους.

Συμπερασματικά, το διεθνές οργανωμένο έγκλημα πλέον δεν μπορεί να προσδιορίζεται και αναλύεται στην επικράτεια ενός Κράτους, οι πλούσιες και φτωχές χώρες αναμιγνύονται στη διευκόλυνση του παγκοσμίου δικτύου της διαφθοράς, η κλεπτοκρατία και οι φορολογικοί παράδεισοι στηρίζονται στις ανεπτυγμένες δημοκρατίες και την προστασία που παρέχουν με τους Νόμους τους. Έχει περισσότερο νόημα να μιλάμε για παγκόσμια διαφθορά παρά για διαφθορά ενός Κράτους και μεσιτικά και δικηγορικά γραφεία εξειδικευμένα σε παροχή γνώσεων λήψης υπηκοότητας, τραπεζικές και συμβουλευτικές αποτελούν το σύνδεσμο με τον κόσμο της νομιμότητας.

Η λύση αναμφίβολα απαιτεί την μετατόπιση από τη μονάδα ανάλυσης στα διεθνή δίκτυα με τη χρήση διάφορων μεθοδολογιών. Ακαδημαϊκοί, ερευνητικοί δημοσιογράφοι και οργανισμοί μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόηση της κατάστασης και της παρεμπόδισης ανάπτυξης των αναπτυσσόμενων Κρατών και της ευημερίας των λαών. Ασφαλώς αυτό απαιτεί και τις Κυβερνήσεις των Κρατών να τοποθετηθούν σε ποιο πολιτικό και κοινωνικό μοντέλο επιθυμούν να βασίζουν την ισχύ τους.

Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης οι συγγραφείς επικεντρώνουν και σε μία παράλληλη παγκοσμιοποίηση του ατόμου που γίνεται υποκείμενο έλξης από διάφορα καθεστώτα. Εύπορες οικογένειες ή άτομα μπορούν με τη διαμεσολάβηση τρίτων να αλλάζουν διαμονή ή υπηκοότητα από αυτή που έλαβαν κατά τη γέννησή τους σε ένα περισσότερο «ατύχημα» της ζωής τους, επιλέγοντας από ένα μενού ισχυρών ή άλλων Κρατών, φιλόξενων "εξω-χώριων" εταιρειών και των κεφαλαίων αγνώστης ταυτότητας και προέλευσης. Αν και μπορεί να μην είχαν ως σκοπό στην επιλογή τους τη διευκόλυνση διακίνησης παρανόμων κεφαλαίων μερικές φορές καταλήγουν σ’ αυτή ως τελική κατάσταση.

Συγχαρητήρια στους συγγραφείς του «TransnationalCorruption and the Globalized Individual»  που αξίζει να διαβαστεί  από τους αναγνώστες μου. Όσοι ενδιαφέρονται για την Ελλάδα ας το λάβουν σοβαρά υπόψη. Εξάλλου είμαστε σε ένα σταυροδρόμι και θα κληθούμε να λάβουμε αποφάσεις για το μέλλον μας και το πολιτικό μας σύστημα σύντομα στις πολλαπλές κάλπες. Η σιωπή είναι συνενοχή και το κουκούλωμα συναλλαγή.