ΓΙΑΤΙ ΞΕΠΟΥΛΙΕΤΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ

Δημοσιεύτηκε 10 Φεβρουαρίου 2019

Της Λέττας Καλαμαρά

Η δημοσιογραφική έρευνα έφερε το thedayaftergr στον Καθηγητή Tim Jacoby του Πανεπιστημίου του Manchester στο άρθρο του “Turkey and Europe: culture, capital and corruption” περιγράφει γλαφυρά τη σχέση διαφθοράς με πολιτισμό και τον τρόπο που η πρώτη διευκολύνει τη νόμιμη διείσδυση των ξένων στην πραγματοποίηση διοικητικών και οικονομικών αλλαγών σε μία χώρα. Ο απώτερος σκοπός των μεταρρυθμίσεων συμπεραίνει πως δεν είναι άλλος από την επέκταση της διεισδυτικότητας των ευρωπαϊκών κεφαλαίων, τη μείωση του κόστους μεταβίβασης των Τουρκικών περιουσιακών στοιχείων και την απενεργοποίηση κάθε τοπικής αντίστασης στις ιδιωτικοποίησεις. Σίγουρα αν στη θέση της Τουρκίας βάζαμε την Ελλάδα και τα Μνημόνιά της το άρθρο θα είχε απόλυτη εφαρμογή και ωφέλιμα συμπεράσματα γιατί ακόμα και μετά τα Μνημόνια η Ελλάδα υποφέρει και προορίζεται από τον Αλέξη Τσίπρα να υποφέρει. Αξίζει να διαβαστεί.

Κατά τον Καθηγητή η σύγχρονη παιδική αυθαιρεσία στη συμπεριφορά της Τουρκίας είναι πιθανόν ένα απλό δείγμα από αυτό που ήταν πάντα. Μετά από τόσα χρόνια επαφής με το δυτικό τρόπο ζωής απέκτησε κάτι από την ευστροφία και διπροσωπία μ’έναν τρόπο όμως που ενίσχυσε την απλοϊκή αχρειότητά της. Μέσα από ένα γαϊτανάκι διαφθοράς και πάρε-δώσε σε κάθε συναλλαγή όλο το σύστημα διακυβέρνησης και ζωής συνδυάζει την προσποίηση της ειλικρίνειας, την πρακτική της κατεργαριάς, την υποκρισία της γνώσης και την άγνοια της πραγματικότητας.

Έτσι με την κατασκευή της ταυτότητας του δόλιου «άλλου» οι ευρωπαϊκές ελίτ ...


κερδίζουν πρόσβαση στις τοπικές αγορές και χτίζοντας την ταυτότητα του διεφθαρμένου ντόπιου η εξωτερική παρέμβαση επουσιώνεται, τα προγράμματα καταπολέμησης της διαφθοράς δικαιολογούνται και η περαιτέρω διείσδυση των ευρωπαϊκών κεφαλαίων διευκολύνεται. Έτσι ο διαχωρισμός της περιφέρειας της Ευρώπης μέσα από την παραδοσιακή ματιά της πολιτισμένης Ευρώπης και της βάρβαρης Ανατολής στην ευρύτερη έννοια της ορίζεται. Η διαρκής επικράτηση αυτής της κουλτούρας μέσα από τα προγράμματα καταπολέμησης της διαφθοράς και της "καλής διακυβέρνησης" της μετα-πολεμικής εποχής ενισχύεται. Τέλος, υποστηρίζεται ότι ο πραγματικός σκοπός των προγραμμάτων της Δύσης ήταν πάντα η υποστήριξη των ξένων επενδυτων με προσοδοφόρους σκοπούς. Για τον καθηγητή η νεοφιλελεύθερη (neoliberal) επικράτηση της ιδέας της διαφθοράς είναι ανιστόριτη, προκαταλλειμένη, αντιφατική και πολιτικοποιημένη.

Είναι γνωστό από παλιά ότι ένα σημαντικός τρόπος προσδιορισμού του "εαυτού" κάποιου είναι η διαφοροποίηση του σε σχέση με κάποιον "άλλο". Με απλά λόγια είμαι "εγώ" επειδή δεν είμαι "εσύ". Το ίδιο και για τις εθνικές κοινωνίες που αναπτύσσουν τη συλλογική ταυτότητα μέσα από τα κοινά σημεία μεταξύ δύο ή περισσοτέρων ατόμων. Αν και οι αντιλήψεις πάντα διαφέρουν μεταξύ δύο ή περισσοτέρων ατόμων η τάση συσχετισμού των κοινών σημείων τους πάντα υπάρχει. Η Ευρώπη από την αρχή ορίστηκε σε σχέση με τους μη-Ευρωπαίους βάρβαρους λαούς. Οι «ζώνες μετάβασης» αποτέλεσαν εύπλαστες περιοχές στην περιφέρεια της Ευρώπης. Με τα φυσικά όρια του Αρκτικού κύκλου, του Βορείου Ατλαντικού και  της Μεσογείου οι Ανατολικές περιοχές της Ευρώπης, με τις αχανείς εκτάσεις αποτέλεσαν την κύρια περιοχή μετάβασης, όπου η Ρωσία, το Βυζάντιο και η Ορθόδοξη εκκλησία συνέβαλαν αρκετά στην ταυτοποίηση της Ευρώπης σε σχέση μ’αυτά. Ασφαλώς οι Τούρκοι αποτέλεσαν την αιώνια αντίθεση που μέσω της σύγκρισης πιστοποίησε την ταυτότητα της Ευρώπης στη σύγχρονη εποχή. Με τα ελληνικά ήθη, τη ρωμαϊκή νομολογία και τη χριστιανική ταυτότητα ως κύρια χαρακτηριστικά της ευρωπαϊκής ταυτότητας η παρουσία των γειτόνων μας κατανοήθηκε ως μία ‘λογική πολιτισμού’. Ενώ ο Βασιλιάς Κριστιάν Ι της Δανίας (1426-1481) θεωρούσε τους Τούρκους ως "το τέρας της αποκάλυψης" που αναδύεται από τη θάλασσα, ο Μοντεσκιέ στο 18^ο αιώνα με μια συσχέτιση της θρησκείας με το κλίμα, τη διακυβέρνηση και την εδαφική περιοχή μίλησε για "την ελευθερία της Ευρώπης και την υποτέλεια της Ασίας" μία "λεπτή διολίσθηση της έμφασης από το ηθικό στο υλιστικό". Πιο ψυχρός ο Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Frits Bolkestein είχε συνοψίσει για την Τουρκία "πολύ μεγάλη, πολύ φτωχή, πολύ διαφορετική", προειδοποιώντας σχετικά με την παράνομη μετανάστευση ότι "η Ευρώπη εξισλαμίζεται σε σημείο που η απελευθέρωση της Βιέννης το 1683 ήταν μάταιη".

Για τον Mahmood Mamdani "κάθε πολιτισμός έχει μία απτή ουσία η οποία τον ορίζει και επεξηγεί την άσκηση της πολιτικής ως μια συνέπεια αυτής". Στην Τουρκία αυτή η ουσία δεν πρέπει να θεωρείται ως υλιστική αλλά επηρεασμένη από το Ισλάμ σφοδρά αντίδραστική σε ένα "κοσμικό, επιστημονικό, λογικό και εμπορική ό πολιτισμό με νάση τςι αρχές τςη διαφώτισης." Η Ανατολή θα ήταν πολύ δύσκολο να προσαρμοστεί στις αρχές "της ελεύθερης οικονομίας, των διασυνοριακών βιομηχανικών και εμπορικών συνδέσμων, της κοινωνικής αλλαγής και της πνευματικής αμαφισβήτισης". Για τον Tala Asad η Τουρκία και η Μέση Ανατολή μιμείται τις ευρωπαϊκές αξίες, οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να επιβάλλονται απ'έξω, και δεν μπορούν ποτέ να ενσωματωθούν στο πνεύμα των ανθρώπων τους. Κάθε αλλαγή πρέπει να θεωρείται ως εξωτερικό εμφύτευμα, όχι οργανικό συστατικό του πολιτισμού. Η αλλαγή έτσι είναι πιθανή αλλά χρειάζεται εξωτερική παρέμβαση απλά γιατί ο ντόπιος αδυνατεί να την κατανοήσει. Στην περίπτωση της Τουρκίας η είσοδος της στην Ε.Ε. θα απαιτούσε μία πλήρη αλλαγή της ταυτότητας. Το ίδιο θα μπορούσαμε φυσικά να ισχυριστούμε και για την Ελλάδα και την είδοδο της στο ευρώ. Στην περίπτωση τςη Τουρκίας θα απαιτούσε την χαλάρωση της κοινωνικής αποτελεσματικότητας του Ισλάμ, μία αναπτυξιακή προοπτική που επιδιώχθηκε περιοδικά στην Τουρκία τους τελευταίους τρεις αιώνες, την υπέρβαση της επίμονης πελατοκεντρικής διεξαγωγής της πολιτικής από κάποια υπερεθνική οντότητα ως δύναμη επιβολής όπως η Ε.Ε. Αναφερόμενη στις δυτικές συζητήσεις η Τουρκία προσδιορίζεται πάνω σε ελλειμματική βάση,  έλλειψη τεχνολογίας, έλλειψη λογικής, έλλειψη civil κοινωνίας και έλλειψη μοντερνισμού. Οι μόνες πραγματικές αλλαγές στην κοινωνία ήταν μόνο κατόπιν εξωτερικής παρέμβασης. Η εισδοχή έτσι στην ΕΕ μετατρέπεται σε υπόθεση πραγματοποίησης των αλλαγών που οι Τούρκοι δεν μπορούν να κάνουν από μόνοι τους. Γαι την Ελλάδα επιλέξτε ελεύθερα αλλά οι ομοιότητες ξαφνιάζουν.

Η διαφθορά...

Η άνοδος των προγραμμάτων καταπολέμησης της διαφθοράς αποτέλεσε ένα προϊον της μεταπολεμικής εποχής.  Δεν υπήρχε τίποτα πριν και η ανάγκη πρόσβασης στα κράτη-πελάτες, Τουρκία και Ελλάδα γιατί όχι, όπως και η διατήρηση της ενότητας μεταξύ συνασπισμών υπερέβαινε τις σκέψεις σχετικά με την ακεραιότητα των δημοσίων τομέων τέτοιων κρατών. Οι δυτικοί χρηματοδότες ανέχονταν ανωμαλίες σε δημόσια προγράμματα που χρηματοδοτούσαν. Οι δυτικοί επιχειρηματίες και Κυβερνήσεις έκλειναν τα μάτια μπροστά στη διασφάλιση των ιδιαίτερα επικερδών συμφωνιών τους. Πολλοί βέβαια ακόμα και σήμερα, μάλλον γαιτί αποτελούν μέρος του διεφθαρμένου συστήματος με εύκολα κέρδη, υποστηρίζουν  ότι η διαφθορά ήταν η αναπόφευκτη συνιστώσα του εκμοντερνισμού για την επιτάχυνση της αδράνειας του δημοσίων υπηρεσιών, την υποβοήθηση της κοινωνικής ενσωμάτωσης και της προώθησης της οικονομικής ανάπτυξης. Οι δωροδοκίες θα μπορούσαν να βοηθούν το σχηματισμό κεφαλαίου, την ενίσχυση των επιχειρηματικών δράσεων και την διεκόλυνση των επιχειρήσεων να ξεπεράσουν τις γραφειοκρατικές διαδικασίες.

Το Αμερικανικό Κογκρέσο απεφάνθη τελικά ότι η χρησιμοποίηση δωροδοκιών για τον επηρεασμό των αποφάσεων ξένων δημοσίων αρχών είναι ανήθικο και υποσκάπτει την ακεραιότητα του ελεύθερου οικονομικού συστήματος. Το 1977 πέρασε το Foreign Corruption Practice Act που απαγόρευσε στις αμερικανικές εταιρείες να δωροδοκούν ξένες αρχές, δημιουργώντας έτσι ένα ανταγωνιστικό μειονέκτημα με άλλα κράτη που ακολουθούσαν αυτές τις πρακτικές (στην περίπτωση της Ελλάδας βλέπε Γερμανία και Ρωσία μεταπολιτευτικά). Το 1996 το Αμερικανικό Υπουργείο Εμπορίου εκτίμησε σε 11 δις δολάρια τις απώλειες  σε συμφωνίες τα τελευταία δύο χρόνια από την εφαρμογή αυτών των περιορισμών. Για τον Robert Williams τα '90ς ήταν η δεκαετία της διαφθοράς, ενώ για τον James Williams Προέδρου της Παγκοσμίας Τράπεζας η διαφθορά αποτέλεσε το μεγαλύτερο εμπόδιο της ισότιμης παγκόσμιας ανάπτυξης. Για τον Roderick Hills γράφοντας στο περιοδικό της Παγκόσμιας Τράπεζας, η διαφθορά και τα συσχετιζόμενα φαινόμενα απότελούν μία απειλή στη δημοκρατία και τις αξίες ανάλογες με αυτές που κάποτε πρέσβευε ο Κομμουνισμός. Η Παγκόσμια Τράπεζα στις αρχές το 21^ου αιώνα εκτιμά ότι ο μόνος τρόπος για να ξεπεραστεί η διαφθορά ήταν να υιοθετηθούν πολιτικές λιγότερου ελέγχου στο εξωτερικό εμπόριο, την κατάργηση εμποδίων στην ιδιωτική οικονομία και την ιδιωτικοποίηση των κρατικών εταιρειών. Κάθε μεταρρύθμιση που θα αυξάνει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας θα μειώνει τα κίνητρα της συμπεριφοράς δωροδοκιών. Αυτά τα μέτρα θα είχαν και σκοπό να καταργήσουν την νοοτροπία του εύκολου κέρδους μέσα από πελατειακά δίκτυα, το δημόσιο τομέα να παύει να είναι  ο κύριος λειτουργός της οικονομίας με επακόλουθη τη μείωση του κινήτρου σκληρής εργασίας για μεγαλύτερη ανταμοιβή, που οδηγεί στη μείωση της παραγωγικότητας και τελικά σε ένα μη-φιλικό επενδυτικό περιβάλλον.

Η συμπεριφορά πολλών δυτικών Κυβερνήσεων στο πρόβλημα της διαφθοράς και πλαστών επιχειρηματικών ηθών σκιαγραφήθηκε μέσα από την ευρω-κεντρική πεποίθηση ότι η διαφθορά είναι αναγκαία ασθένεια στις αναπτυσσόμενες περιοχές του Νότου. Ένα κληρονομικό πρόβλημα μεταξύ του Ισλάμ και των αξιών και κανόνων του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Η ιεραρχική δομή του θρησκεύματος δημιουργεί ένα πελατειακό δίκτυο με μία σχέση εξάρτησης μεταξύ του αρχηγού και των υποτακτικών του. Ένα τελείως εχθρικό περιβάλλον προς τις αρχές της δημοκρατίας. Η ιδέα της λαϊκής κυριαρχίας ως την νομιμοποίηση της άσκησης της κρατικής εξουσίας, η ιδέα της αντιπροσώπευσης ή των εκλογών, ή του Κοινοβουλίου, ή της ανεξάρτητης  δικαιοσύνης ή του κοσμικού κράτους και των κοινωνικών ομάδων δράσης όλα αυτά είναι απολύτως αντίθετα στις θρησκευτικές αρχές. Ο επίτροπος διεύρυνσης της ΕΕ Olli Rehn είχε δηλώσει ότι "η διαφθορά είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο και το ξερίζωμά του θα πάρει χρόνο και μπορεί να μην επιτευχθεί πλήρως ποτέ". Παράλληλα ο δημόσιος τομέας παρουσιάζει υψηλή πολιτικοποίηση, έλλειψη αντικειμενικής πρόσληψης, πτώση μισθών, διεφθαρμένες πρακτικές διοίκησης και κακή εφαρμογή διαδικασιών προαγωγών και πειθαρχίας. Έτσι καθίσταται αναγκαία η αφαίρεση των κρατικών επιχειρήσεων από τα χέρια των πολιτικοποιημένων ομάδων συμφερόντων και η ιδιωτικοποίηση. Αυτά τα μέτρα με άλλα λόγια αποτελούν τα μέτρα ΔΝΤ για την εξασθένιση της έντασης μεταξύ των κοινωνικών, πολιτικών και πολιτισμικών θεσμών σε κάθε χώρα και της παγκοσμιοποιημένης απαίτησης για κοινούς κανόνες και χαρακτηριστικά. Οι νεοφιλελεύθερες πρακτικές βασισμένες στο Breton Woods συστηματικά επέβαλαν στα αδύναμα Κράτη οδυνηρές, αποπληθωριστικές μεταρρυθμίσεις και οικονομικά μέτρα και ηθικές της αγοράς. Μετακινούμενη από το νέο-κεϋνσιανό μοντέλο στο νέο-φιλελεύθερο μοντέλο.

Η Τουρκία υπέστη μια καταστροφική οικονομική πτώση το 2001 όπου η τουρκική λίρα υποτιμήθηκε κατά 26% και το GNP κατά 9%. Η διαφθορά μετατράπηκε σε μορφή φόρου επιβαρύνοντας και τους επενδυτές και εμποδίζοντας τη ροή κεφαλαίων. Εδώ βρίσκεται και η αληθινή ουσία των προγραμμάτων διαφθοράς, η μείωση του κόστους επενδύσεων που οφείλεται σε πελατοκεντρικά δίκτυα και η δημιουργία ενός φιλικού περιβάλλοντος στην απόκτηση επικερδών οφελών από το διεθνές κεφάλαιο. Έτσι ο πραγματικός σκοπός των προγραμμάτων δεν είναι η καταπολέμηση της διαφθοράς στην ουσία της αλλά η εξυπηρέτηση νεοφιλελεύθερων  μεταρρυθμίσεων. Καθώς η εθνική γραφειοκρατία αδυνατεί να κάνει τις πραγματικές μεταρρυθμίσεις, το δυτικό κεφάλαιο έρχεται να εξασφαλίσει τον πραγματικό σκοπό του, τη μεγαλύτερη δομική προσαρμογή σε εκείνα τα κράτη που τα προγράμματα προσαρμογής έχουν προκληθεί από τις πολιτικές πιέσεις. Η διστακτικότητα του Κράτους στην επιβολή αλλαγών εγείρει το ζήτημα της αναζήτησης της ευρωπαϊκής ταυτότητας με τη διαφορά όμως ότι αποτελείμέσο προώθησης των ισχυρών υπερεθνικών κεφαλαίων.

Συμπερασματικά η εθνική εγκληματικότητα στην κοινωνία και οικονομία πρέπει να αναζητηθεί σε δομικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Τα προγράμματα προσαρμογής και καταπολέμησης της διαφθοράς εξυπηρετούν την επιβολή ξένης κυριαρχίας αντί της πραγματικής ανακούφισης του χρέους  και βοήθειας. Ο συσχετισμός διαφθοράς και αλλαγών ωφελεί τόσο τις ξένες κοινωνίες όσο και τις ντόπιες στο να φανεί ένα όραμα εκμοντερνισμού καθώς αποσκοπεί στην απόκτηση τραπεζικών, τηλεπικοινωνιακών και οργανισμών ενέργειας με σημαντικά μελλοντικά κέρδη. Η μείωση του δημοσίου τομέα, η εμπορευματοποίηση περιουσιακών στοιχείων και η κρίσιμη διείσδυση ξένων κεφαλαίων με το λιγότερο κόστος αποτελούν τους πραγματικούς στόχους των συζητήσεων της μεταρρύθμισης.

Αυτά για να ξέρουμε γιατί η Ελλάδα φτωχαίνει και ο Αλέξης Τσίπρα παραμένει στην εξουσία με την ελίτ του, αδιαφορώντας για το λαό και αναζητώντας συνεχώς νέους τρόπους εκποίησης της εθνικής μας ταυτότητας και περιουσίας. Για να ξέρουμε τι Ελλάδα θα παραδώσουμε στα παιδιά μας, αν δεν αλλάξουμε δομικά για πρώτη φορά στην ιστορία μας πραγματικά.